Ngủ - Tất cả chúng ta đều làm điều đó mỗi đêm trong khoảng một phần ba cuộc đời. Nhưng tại sao chúng ta lại dành đến một phần ba cuộc đời cho giấc ngủ? Mục đích của giấc ngủ là gì và điều gì xảy ra trong não chúng ta khi chúng ta ngủ? Hậu quả của việc không ngủ đủ giấc, ngủ kém chất lượng là gì? Đây là một số câu hỏi mà khoa học thần kinh cố gắng trả lời bằng cách nghiên cứu cơ chế và chức năng của giấc ngủ ở người và các động vật khác.
Giấc ngủ rất cần thiết cho sức khỏe và tinh thần của chúng ta. Nó giúp chúng ta củng cố ký ức, điều chỉnh cảm xúc, sửa chữa các mô, tăng cường hệ thống miễn dịch và duy trì hiệu suất nhận thức. Không ngủ đủ giấc, chúng ta dễ mắc bệnh tật, dễ mắc lỗi, cáu gắt và kém sáng tạo hơn.
Nhưng chúng ta cần ngủ bao nhiêu? Và làm thế nào để biết khi nào chúng ta buồn ngủ? Câu trả lời không đơn giản, vì giấc ngủ không phải là một trạng thái đồng nhất. Nó bao gồm nhiều giai đoạn khác nhau, mỗi giai đoạn có những đặc điểm và chức năng riêng. Cách phổ biến nhất để đo các giai đoạn này là sử dụng điện não đồ (EEG), ghi lại hoạt động điện của não.
Sóng EEG phản ánh mức độ kích thích và đồng bộ hóa của các tế bào thần kinh trong não. Khi chúng ta thức, não của chúng ta hoạt động tích cực và tỉnh táo, tạo ra các sóng nhanh và không đều gọi là sóng beta. Khi chúng ta bắt đầu chìm vào giấc ngủ, não của chúng ta trở nên thư giãn hơn và tạo ra các sóng chậm hơn và đều đặn hơn gọi là sóng alpha. Đây là giai đoạn 1 của giấc ngủ, kéo dài trong vài phút và rất dễ bị đánh thức.
Khi chúng ta bước vào giai đoạn 2 của giấc ngủ, não của chúng ta tạo ra các đợt hoạt động gọi là trục ngủ và phức hợp K, được cho là để bảo vệ chúng ta khỏi các kích thích bên ngoài và tạo điều kiện củng cố trí nhớ. Giai đoạn 2 kéo dài khoảng 20 phút và chiếm khoảng một nửa tổng thời gian ngủ của chúng ta.
Giai đoạn 3 của giấc ngủ còn được gọi là giấc ngủ sâu hay giấc ngủ sóng chậm, vì nó có đặc điểm là các sóng lớn và chậm gọi là sóng delta. Đây là giai đoạn phục hồi tốt nhất của giấc ngủ, khi cơ thể chúng ta tự sửa chữa, giải phóng hormone tăng trưởng và tăng cường hệ thống miễn dịch. Giai đoạn 3 kéo dài khoảng 30 phút và rất khó để tỉnh dậy.
Giai đoạn cuối cùng của giấc ngủ là giấc ngủ REM, nghĩa là chuyển động mắt nhanh. Đây là nơi hầu hết các giấc mơ của chúng ta xảy ra, khi mắt chúng ta di chuyển nhanh chóng dưới mí mắt đang nhắm nghiền. Giấc ngủ REM gắn liền với các sóng tần số cao tương tự như khi chúng ta thức, nhưng nghịch lý là tình trạng tê liệt cơ. Giấc ngủ REM rất quan trọng để điều chỉnh cảm xúc, sáng tạo và học các kỹ năng mới. Giấc ngủ REM kéo dài khoảng 10 phút trong chu kỳ đầu tiên và tăng thời lượng trong các chu kỳ tiếp theo.
Chúng ta trải qua bốn giai đoạn ngủ này nhiều lần trong đêm, mỗi chu kỳ kéo dài khoảng 90 phút. Tỷ lệ của từng giai đoạn khác nhau tùy thuộc vào thời gian ban đêm và độ tuổi của chúng ta. Nói chung, chúng ta dành nhiều thời gian hơn cho giấc ngủ sâu vào nửa đầu đêm và nhiều thời gian hơn cho giấc ngủ REM vào nửa sau của đêm. Khi chúng ta già đi, chúng ta có xu hướng ngủ ít sâu hơn và thức giấc nhiều hơn.
Vậy điều gì sẽ xảy ra khi chúng ta không ngủ đủ giấc hoặc khi chất lượng giấc ngủ kém? Những ảnh hưởng có thể tàn khốc, cả về sức khỏe thể chất và tinh thần của chúng ta. Thiếu ngủ có thể làm giảm sự chú ý, trí nhớ, khả năng ra quyết định, thời gian phản ứng và tâm trạng của chúng ta. Nó cũng có thể làm tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường, bệnh tim mạch, đột quỵ và bệnh Alzheimer, thậm chí có thể rút ngắn tuổi thọ của chúng ta.
Tin tốt là có nhiều cách để cải thiện thói quen và vệ sinh giấc ngủ của chúng ta, chẳng hạn như giữ một lịch trình đều đặn, tránh dùng caffeine và rượu trước khi đi ngủ, hạn chế thời gian sử dụng thiết bị và tiếp xúc với ánh sáng xanh, tạo môi trường tối và thoải mái cũng như thư giãn trước khi đi ngủ. Những lời khuyên đơn giản này có thể giúp chúng ta chìm vào giấc ngủ nhanh hơn, ngủ lâu hơn và thức dậy với cảm giác sảng khoái và tràn đầy năng lượng.
Ngủ không phải là lãng phí thời gian. Đó là một quá trình quan trọng và hấp dẫn cho phép chúng ta học hỏi từ kinh nghiệm của mình, đối phó với cảm xúc, chữa lành cơ thể và giải phóng khả năng sáng tạo của chúng ta. Giấc ngủ là một món quà mà chúng ta nên trân trọng. Chúc các bạn ngủ ngon và mơ những giấc mơ đẹp. Hãy theo dõi kênh để tìm hiểu thêm kiến thức nhé.